Tại buổi tọa đàm “Tác hại phân bón giả đối với vựa lúa ĐBSCL” diễn ra ở TP Cần Thơ chiều 24-8, các chuyên gia cho rằng đã đến lúc phải mạnh tay hơn với tình trạng kinh doanh phân bón giả nhằm bảo vệ nông dân, người trồng lúa.

Buổi tọa đàm do báo Tuổi Trẻ phối hợp với văn phòng thường trực Ban chỉ đạo 389 quốc gia và Tổng công ty Phân bón và hóa chất dầu khí (PVFCCo - Đạm Phú Mỹ) tổ chức.

Nhiều hệ lụy từ 
phân bón trộn... đất sét

Phát biểu tại buổi tọa đàm, ông Nguyễn Minh Toại - giám đốc Sở Công thương TP Cần Thơ - bức xúc cho biết một số đại lý phân bón làm ăn không chân chính đã mua đất sét viên tròn nhỏ có nhiều màu với giá 800-1.000 đồng/kg để trộn vô phân NPK rồi đem bán cho nông dân. Chỉ đến khi sử dụng không hiệu quả, nông dân mới biết mua nhầm hàng giả.

Trong khi đó, nhiều đại lý hám lợi, mua sản phẩm của các doanh nghiệp sản xuất phân bón kém chất lượng với giá thấp về bán với giá cao để kiếm lợi, bất chấp thiệt hại của nông dân. “Trong các cuộc họp HĐND tp, nông dân kêu nhiều về chuyện này” - ông Toại nói.

Theo ông Trần Thanh Hiệp - phó chánh thanh tra Sở NN&PTNT tỉnh An Giang, có tình trạng giả nhãn hàng hóa phân bón. Sản phẩm được thông báo chấp nhận hợp quy nhưng trong thành phần có nhiều thông tin không đúng bản chất gây hiểu lầm làm giảm uy tín của công ty có thương hiệu đó.

Ông Trần Ngọc Thể, chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ thực vật Hậu Giang, cho biết địa phương này cũng phát hiện nhiều trường hợp kinh doanh phân bón giả, nhiều nhất là phân NPK do các công ty không tên tuổi sản xuất.

Để thu hút người mua, các đại lý thường tung chiêu khuyến mãi như mua 10 bao phân được đi tham quan Vũng Tàu, Đà Lạt...

Đặc biệt, các doanh nghiệp sản xuất phân bón kém chất lượng còn liên kết với các HTX nông nghiệp, hội nông dân, hội phụ nữ hoặc tổ chức hội thảo để bán sản phẩm cho nông dân với giá rất cao, thậm chí bán hàng theo kiểu đa cấp.

PGS.TS Mai Thành Phụng, chuyên gia nông nghiệp, cho rằng việc sử dụng phân bón giả, kém chất lượng không những ảnh hưởng trực tiếp đến nông dân (giảm năng suất, chất lượng nông sản, mất mùa...) mà còn ảnh hưởng lớn đến đất, nước và gây ô nhiễm môi trường vì các chất độc hại, kim loại nặng trong phân bón giả, chưa kể sức khỏe người tiêu dùng cũng bị ảnh hưởng do các chất độc hại còn tồn dư.

“Việc bón ximăng, muối cho đất không những làm giảm chất lượng đất trồng trọt mà quan trọng hơn, làm xói mòn lòng tin của người dân vào cơ quan quản lý do đã bất lực trong việc ngăn chặn phân bón giả, kém chất lượng” - ông Phụng cảnh báo.

Cũng theo ông Phụng, để giải quyết tình trạng trên trước hết phải quản lý tốt hệ thống đại lý (khâu lưu thông) bên cạnh quản lý từ gốc (từ các công ty sản xuất) bởi “mọi khuyến cáo kỹ thuật đều bị tắc ở đại lý”.

Trong thực tế, hầu hết nông dân thường mua chịu phân bón, trong khi theo ông Phụng, “khoảng 80% đại lý ham lời, chỉ bán cái có lời nhiều, bất chấp chất lượng”.

Với doanh nghiệp sản xuất phân bón giả, kém chất lượng, ông Phụng cho rằng mức xử phạt hiện nay không đủ sức răn đe do lợi nhuận quá lớn.

“Sau khi bị phát hiện và xử phạt, các ông chủ này lại mở công ty khác để tiếp tục trục lợi. Vì vậy cần phạt sao cho doanh nghiệp làm phân bón giả không “tái sinh” được” - ông Phụng đề xuất.

PGS.TS Trần Kim Tính, ĐH Cần Thơ, cho rằng trong lúc chưa có quy định gì ngăn ngừa được tình trạng làm giả phân bón, phải tăng trách nhiệm của chính quyền địa phương và đặc biệt là các đại lý phân bón vì lực lượng này không thể không biết các sản phẩm phân bón giả.

“Sản xuất phân bón giả đâu phải làm trong cái nhà nho nhỏ mà làm ở nhà máy lớn, nên chính quyền địa phương không thể không biết” - ông Tính khẳng định.

Tuy nhiên, theo ông Toại, cái khó là cơ quan chức năng không phát hiện ngay sản phẩm giả mà phải lấy mẫu đi kiểm nghiệm rất mất thời gian. “Những doanh nghiệp nào có sản phẩm bị làm giả có thể phối hợp với cơ quan quản lý để xử lý nhanh hơn, hiệu quả hơn không chỉ với nông dân mà cả doanh nghiệp” - ông Toại đề xuất.

Ông Đỗ Thanh Lam, phó cục trưởng Cục Quản lý thị trường (Bộ Công thương), cho biết trong tám tháng đầu năm, cơ quan chức năng đã kiểm tra 1.800 hộ kinh doanh phân bón, phát hiện 421 hộ kinh doanh vi phạm (phạt 8 tỉ đồng). Đặc biệt, trong 786 mẫu phân bón được đưa đi kiểm nghiệm, có đến 31% mẫu không đạt chất lượng.

“Chúng tôi sẽ tăng cường kiểm tra kiểm soát, đặc biệt là sẽ ngăn chặn tình trạng “bảo kê” như dư luận vẫn râm ran. Đề nghị các địa phương luân chuyển địa bàn, kiểm tra chéo lực lượng quản lý thị trường bởi đâu đó vẫn còn ý kiến cho rằng xử nhẹ, kiểm tra không hết” - ông Lam nói.

Cũng theo ông Lam, Chính phủ vừa ban hành nghị định có chế tài mạnh đối với cơ sở vi phạm trong sản xuất phân bón giả và đại lý kinh doanh, trong đó có tước giấy phép hoạt động sản xuất kinh doanh.

Tuy nhiên, cần có các hình thức khác giúp nông dân như trình chiếu các thủ đoạn, phương thức làm phân bón giả, cách phân biệt phân bón giả vào thời điểm “giờ vàng” để khi người dân mở tivi là có thể xem được.