Mới đây, Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) cho biết nhu cầu phân bón hóa học cho sản xuất nông nghiệp nước ta trong năm 2014 cần gần 11 triệu tấn các loại, tăng cao hơn so với mức 10,3 triệu tấn năm 2013. Trong đó, nhu cầu phân urê 2,2 triệu tấn, phân SA 900 nghìn tấn, phân kali 960 nghìn tấn, phân DAP 900 nghìn tấn, phân NPK 4 triệu tấn và phân lân 1,8 triệu tấn.

Hiện nay, với khoảng 500 cơ sở sản xuất, năng lực sản xuất phân bón trong nước đã đáp ứng được trên 80% nhu cầu sử dụng phân vô cơ với tổng sản lượng sản xuất hàng năm đạt trên 8 triệu tấn các loại. Quan trọng hơn, năng lực sản xuất một số loại phân bón chính (urê, NPK, Lân) – những loại phân bón có ảnh hưởng lớn trên thị trường phân bón đã đáp ứng đủ nhu cầu tiêu dùng trong nước.

Còn theo Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), giá phân bón trên thị trường thế giới trong thời gian tới tiếp tục có xu hướng tăng nhẹ. Trong nước, do nguồn cung phân bón tương đối dồi dào nên giá phân bón ở thị trường trong nước trong thời gian tới sẽ tiếp tục ổn định hoặc chỉ tăng nhẹ.

Theo dự báo của Hiệp hội Phân bón Việt Nam (FAV), trong năm 2014 tuy không có biến động gì lớn về giá cả, song các doanh nghiệp phân bón trong nước sẽ gặp khó khăn hơn rất nhiều vì hiện Mỹ đã xây dựng nhà máy urê mới tại Dakota và mở rộng nhà máy sản xuất urê Solagan với tổng công suất hai nhà máy lên 1,6 triệu tấn/năm. Các nhà máy phân bón urê hợp tác giữa Sonartach OCI và Sorfert Algeria có sản phẩm 1,3 triệu tấn/năm. Bên cạnh đó, nhiều nhà máy ở Bắc Phi và Trung Đông thay thế một loạt công nghệ mới và mở rộng năng suất thêm 2 triệu tấn. Do hiệu quả của công nghệ mới nên giá urê ở hai khu vực này dự kiến sẽ rẻ hơn từ 70 - 120 USD/tấn so với các loại urê sản xuất bằng công nghệ cũ.

Trong khi đó, năng lực sản xuất phân urê trong nước đến thời điểm hiện tại là 2,34 triệu tấn/năm, bao gồm: Đạm Phú Mỹ 800.000 tấn, Đạm Cà Mau 800.000 tấn, Đạm Hà Bắc 180.000 tấn, Đạm Ninh Bình 560.000 tấn. Dự kiến cuối năm 2014, Đạm Hà Bắc nâng công suất từ 180.000 tấn lên 500.000 tấn/năm, cả nước sẽ có 2,660 triệu tấn/năm. Như vậy, cuối năm 2014, theo dự báo sản lượng urê sản xuất trong nước của ta sẽ dư thừa ít nhất 400.000 tấn nên việc hướng đến xuất khẩu phân đạm là điều tất yếu

Một điều đáng lưu ý là thế giới lại đang có xu thế tăng cường sử dụng phân bón NPK khoáng thiên nhiên và phân hữu cơ chất lượng cao thay thế dần dần phân hóa học đang phát triển mạnh như công nghệ hitech, công nghệ nano, công nghệ tháp cao, công nghệ emzyme, công nghệ sinh học, công nghệ phân tử nên giá thành sản phẩm các loại phân bón này rất rẻ, sẽ kéo theo các loại phân hóa học khác giảm giá thành đáng kể. Do đó, các sản phẩm phân bón hóa học độc hại, gây ảnh hưởng lớn tới sức khỏe và môi trường tại Việt Nam về lâu dài nếu không cải tiến và đổi mới công nghệ sẽ bị mất thị phần, thậm chí có nguy cơ phải đóng cửa.

Ngoài ra, các nhà máy sản xuất phân bón của Việt Nam đang phải đối mặt với những vấn đề về phân bón nhập khẩu nhất là phân urê có nguồn gốc từ Trung Quốc có giá bán thấp hơn so với giá urê sản xuất trong nước tràn vào Việt Nam cùng với đó là tình trạng phân bón giả, kém chất lượng vẫn còn diễn biến phức tạp... khiến thị trường phân bón cạnh tranh không lành mạnh, khó kiểm soát.

Giá phân bón trong nước được cho là đang có xu hướng giảm do giá phân bón thế giới giảm, lượng phân bón nhập khẩu tăng do Trung Quốc giảm thuế xuất khẩu xuống còn 2%. Trong khi nhu cầu tiêu thụ phân bón đạt mức thấp do ảnh hưởng của thời tiết xấu tại nhiều địa phương

Ông Nguyễn Hạc Thúy – Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho rằng: Năm 2014, dự báo lượng cung phân bón sẽ tiếp tục tăng mạnh cả trên thế giới và trong nước. Năm 2014, thế giới tăng thêm 4,7 triệu tấn urê. Riêng với phân urê, năm 2014 sản xuất trong nước đã đủ và dư thừa, còn hướng tới xuất khẩu. Với phân kali, năng lực sản xuất kali đang phát triển mạnh ở Canada, Nga, Belarus, Argentina, Trung Quốc, Jordan, Lào với sản lượng tăng thêm 14 triệu tấn/năm vào năm 2014. Về giá cả, do các loại phân bón vô cơ phát triển mạnh và thay đổi cơ cấu phát triển các chủng loại phân bón hữu cơ, NPK chất lượng cao, nhiều chế phẩm khác và do biến đổi khí hậu... nên giá thành phân bón các loại hầu hết đều không tăng, giá giảm dần đến năm 2014- 2015.

Trong buổi làm việc mới đây với Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất Việt Nam (Vinachem), khi nói về bối cảnh thị trường phân bón hiện nay, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải cho rằng dù đã có bước thay đổi lớn từ việc phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn nhập khẩu nay đã chủ động thị trường nhưng trong năm 2013 vừa qua, doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước vẫn chỉ đáp ứng được khoảng 60% trong 10,3 triệu tấn sản phẩm. Cạnh tranh trong lĩnh vực phân bón đang “hết sức gay go” khi các doanh nghiệp phải đối mặt với các sản phẩm nhập lậu giá rẻ, hàng giả, hàng kém chất lượng tràn lan.

Vì vậy, theo Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, một mặt các doanh nghiệp sản xuất phân bón cần hết sức linh hoạt, có biện pháp khẳng định thương hiệu, chất lượng, ứng phó với phân bón giả, lấy lại thị trường. Mặt khác, các ngành quản lý phải hết sức quyết liệt, triệt để trong kiểm soát thị trường, phòng chống các vi phạm, cạnh tranh không lành mạnh.

Năm 2014, để thị trường phân bón trong nước ổn định và hạn chế tối đa tình trạng phân bón giả, kém chất lượng, Hiệp hội Phân bón Việt Nam đề nghị: Trước tiên, cần tái cơ cấu lại thị trường phân bón. Hiện nay, hệ thống cung ứng chồng chéo, nhiều cầu cấp, đội giá thành gây thiệt hại cho nông dân. Đặc biệt, cần kiện toàn, thắt chặt mạnh chất lượng phân bón và hệ thống sản xuất phân bón NPK để tránh làm giả, làm nhái. Thứ hai, các bộ, ngành, các tỉnh biên giới với Trung Quốc cần kiểm soát quyết liệt để ngăn chặn việc gian lận thương mại và nhập khẩu phân bón kém chất lượng vào Việt Nam. Thứ ba, cần tăng cường phổ biến, hướng dẫn cho các lực lượng chức năng nắm chắc Nghị định 202/2013/NĐ-CP về quản lý phân bón mới ban hành, am hiểu các văn bản pháp luật về vi phạm và xử lý phân bón giả, phân bón kém chất lượng.

Được biết vào tháng 11/2013 vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định 202/2013/NĐ-CP về quản lý phân bón nhằm nghiêm cấm sản xuất phân bón khi chưa được cấp Giấy phép sản xuất phân bón; sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu phân bón giả, phân bón đã bị cấm sử dụng; sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu, trao đổi, tiếp thị phân bón không bảo đảm quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hoặc kinh doanh phân bón đã hết hạn sử dụng...

Thống kê cho thấy cả nước hiện có đến 500 doanh nghiệp sản xuất phân bón và trên dưới 30.000 đại lý kinh doanh phân bón, trong đó có không ít cơ sở làm ăn chụp giật, kinh doanh hàng gian, hàng giả đã gây nhiễu loạn thị trường phân bón trong thời gian qua.

Theo nhận định, khi Nghị định 202/2013/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1/2/2014 sẽ giúp hạn chế bớt tình trạng sản xuất phân bón lộn xộn như hiện nay, tránh thiệt hại không đáng có cho doanh nghiệp làm ăn chân chính và người nông dân trong thời gian tới.