Diện tích trồng sắn hàng năm ở Đồng Nai vào khoảng 20.000ha; năng suất bình quân đạt từ 22 - 23 tấn củ/ha. Hiện nay Đồng Nai, Tây Ninh và các tỉnh Đông Nam bộ khác là vùng có năng suất sắn cao nhất cả nước.

Sắn đang là cây cho thu nhập cao so với một số cây trồng khác

Tuy nhiên sản xuất sắn của vùng Đông Nam bộ nói chung và Đồng Nai nói riêng đang phải đối mặt với những thách thức sau:

- Chưa có bộ giống sắn có năng suất cao, chất lượng tốt, thích hợp cho các vùng trồng sắn của tỉnh; các giống sắn cũ như KM94, KM60, KM98- 5... đang bị thoái hóa và nhiễm sâu bệnh hại rất nặng.

- Biến đổi khí hậu khiến thời tiết cực đoan cùng với canh tác sắn bừa bãi dẫn đến ô nhiễm môi trường, thoái hóa đất; dịch hại chổi rồng, rệp sáp bột hồng đang là những vấn đề hết sức nghiêm trọng trong phát triển cây sắn.

- Tốc độ đô thị hóa nhanh dẫn đến thiếu hụt lao động nông nghiệp. Cơ khí hóa còn yếu chưa đáp ứng được bài toán về hạ giá thành sản xuất cây sắn.

- Công nghệ chế biến sắn còn lạc hậu, những sản phẩm chế biến từ sắn có giá trị thấp, vì vậy chưa giúp cây sắn cạnh tranh trên thị trường.

- Giá cả không ổn định, thị trường xuất khẩu yếu, lệ thuộc vào nước ngoài; thiếu chính sách bảo hộ cho nông dân trồng sắn ở vùng sâu, vùng xa.

Nhằm giúp cho nông dân trồng sắn của Đồng Nai phát triển các mô hình canh tác sắn bền vững; đạt năng suất và hiệu quả cao; giảm thiểu rủi ro, ô nhiễm môi trường và thoái hóa đất, Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc đã triển khai Dự án “Xây dựng và nhân rộng mô hình trồng giống mới và thâm canh sắn bền vững tại vùng nguyên liệu của nhà máy chế biến”.

Mô hình được tiến hành tại trên 30 hộ nông dân với tổng diện tích 15ha trên đất đỏ bazan tại địa bàn ấp Hưng Long, xã Hưng Thịnh, huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai. Sắn trồng trong mô hình là 2 giống sắn mới HL-S10, HL-S11 do Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc lai tạo và phát triển.

 

Kết quả đã xây dựng được các mô hình trồng giống sắn mới kết hợp với các yếu tố thâm canh bền vững bao gồm giống mới, mật độ trồng hợp lý, bón phân cân đối, trồng xen cây họ đậu/che tủ đất, quản lý sâu bệnh hại chính rệp sáp hồng, bệnh chổi rồng. 

Qua đánh giá sơ bộ một số mô hình tại hộ nông dân, nhận thấy các mô hình trồng giống sắn mới kết hợp với thâm canh bền vững sắn có các ưu điểm sau:

- Mô hình trồng xen giảm được công lao động làm cỏ vì cây họ đậu phát triển nhanh, hạn chế cỏ dại phát triển.

 - Mô hình trồng xen giảm được thoái hóa đất do xói mòn đất; các cây trồng xen có khả năng che phủ đất tốt trong thời gian 1 - 3 tháng sau trồng khi cây sắn phát triển chậm và chưa giao tán.

- Các mô hình trồng xen cho hiệu quả kinh tế cao hơn (khi thu hoạch lạc hoặc đậu xanh cho khối lượng hạt vào khoảng 0,4 - 0,5 tấn/ha tương đương với 8 - 10 triệu đồng).

- Ngoài ra, sau khi thu hoạch quả, thân lá của cây họ đậu có thể tủ lên ruộng sắn và sau khi thân lá này bị phân hủy sẽ cung cấp một lượng chất dinh dưỡng đáng kể cho đất. 

Dự kiến khi thu hoạch năng suất sắn tại mô hình đạt khoảng 40 tấn/ha với giá bán hiện tại 1.000 đ/kg sắn tươi, thu được 40 triệuđồng/ha. Cộng thêm giá trị của hạt đậu trồng xen thu được khoảng 8 triệu đồng thì bình quân 1ha trồng sắn trong mô hình đạt khoảng 48 triệu đồng/ha.

Sau khi trừ chi phí khoảng 28 triệu đồng/ha (tính toán đầu tư của nông hộ) thì lãi ròng của 1ha trồng sắn trong mô hình khuyến nông đạt khoảng 20 triệu đồng/ha. Trong khi mô hình cũ của nông dân năng suất sắn chỉ đạt năng suất khoảng 28 - 30 tấn/ha và lợi nhuận ước tính đạt khoảng 8 - 10 triệu đồng.

Ngoài hiệu quả về kinh tế, mô hình thâm canh sắn bền vững tại Đồng Nai còn mang lại hiệu quả đáng kể về mặt môi trường và xã hội. Đó là góp phần hạn chế xói mòn, rửa trôi, bảo vệ tài nguyên đất. Thông qua mô hình, nông dân có cơ hội tiếp cận với  giống mới, kỹ thuật canh tác bền vững đóng góp vào chương trình xây dựng nông thôn mới và phát triển vùng nguyên liệu bền vững cho các nhà máy chế biến tinh bột sắn của tỉnh.

   Thanh Bình